Lífstíll fólks í neyslusamfélagi einkennist af hraða, samkeppni og streitu, er leitt getur til vanheilsu og verða börn og unglingar oft fórnarlömb þeirrar þróunnar.
Stuðningur við skólakerfi, kennarastéttir og menntun almennt er líklegri til að bæta heilsu og vellíðan en efling heilbrigðiskerfisins, segir í ályktun fagráðs landlæknis um heilsueflingu í landinu. Fjallað er um forvarnir í víðum skilningi og er ýmislegt kunnuglegt þegar haft er í huga þær áherslur sem eru í eineltisáætlun okkar. Skýrslan er fróðleg, en helstu niðurstöður eru þessar:
Samantekt og tillögur
- Góður efnahagur, hátt menntunarstig og þjóðfélagsgerð, sem stuðlar að jöfnuði þegnanna, ásamt ýmsum jákvæðum ytri aðstæðum skapa íslensku þjóðinni einstakar forsendur til að lifa heilbrigðu og innihaldsríku lífi.
- Lífstíll fólks í neyslusamfélagi einkennist af hraða, samkeppni og streitu, er leitt getur til vanheilsu og verða börn og unglingar oft fórnarlömb þeirrar þróunar. Dæmi um þessi streitubundnu lífsstílsvandamál eru ofþyngd og átröskun, stoðkerfiskvillar vegna hreyfingarleysis, kynsjúkdómar, margvísleg vanlíðan en einkum kvíði og þunglyndi, neysla vímugjafa og slys og ofbeldi.
- Sjúkdómsvæðing felst í tilhneigingu þjóðfélagsins til að sjúkdómsgera flest mannleg vandamál í þeirri von, að þau megi bæta með hefðbundnum aðferðum læknisfræðinnar. Hætt er við að kostnaðarsöm sjúkdómsvæðing geti hamlað framgangi forvarna og heilsueflingar sem ætti að beinast að því að almenningur skilgreini vanda sinn svo að bregðast megi við honum með árangursríkum hætti.
- Heilsufar Íslendinga verður héðan í frá varla bætt nema með heilsueflingu á sem víðustum grundvelli þar sem allir, sem hafa hag af bættri þjóðarheilsu, axla ábyrgð og vinna að sameiginlegum markmiðum án tillits til uppruna, stéttar, menntunar eða hefða.
- Hvetja þarf ríki og sveitarfélög til að marka sér heilsueflingarstefnu við hæfi og beita heilbrigðismati við undirbúning allra ákvarðana, sem áhrif geta haft á líf og heilsu íbúanna. Heilsuefling krefst þverfaglegra aðgerða, samhæfðra lausna og samvinnu opinberra aðila, sveitarfélaga, áhugasamtaka, aðila vinnumarkaðarins og einstaklinga.
- Með markvissri fjölskyldustefnu sveitarfélaga og skipulegri fjölskylduvernd í heilsugæslunni má vafalítið breyta uppvaxtaraðstæðum barna og unglinga, þannig að þau öðlist frekar félagslega færni og sjálfstraust, sem gerir þeim kleift að sneiða hjá þeirri heilsuvá, sem frekast ógnar þessum aldursflokki.
- Huga þarf sérstaklega að tilfinningalegum og geðrænum vanda barna og unglinga, leita skipulega að einstaklingum í áhættu og skapa úrræði til að leysa vandamálin, áður en í óefni er komið. Því fyrr sem ganga eftir slysavegi er tafin þeim mun líklegra er að íhlutun beri árangur.
- Stuðningur við skólakerfi, kennarastéttir og menntun almennt er líklegri leið til að bæta heilsu og vellíðan en efling heilbrigðiskerfisins.
- Nauðsynlegt er að efla þekkingu á lýðheilsu í landinu með auknum rannsóknum og upplýsingaöflun og vinna úr þeim gögnum með vísindalegum hætti, þannig að niðurstöður geti markað stefnu um forgangsverkefni og skiptingu fjármagns til heilbrigðismála
- Eitt af forgangsverkefnum heilbrigðisyfirvalda ætti því að felast í að efla heilsugæsluna sem máttarstólpa heilsuverndar og forvarnarstarfs. Starf heilsugæslunnar þarf að vera sóknarmiðað í stað þess að felast fyrst og fremst í nauðvarnarhlutverki.